DATI-RATI  nang hiwa-hiwalay ang Pilipinas simula’t simula pa - nasa iba’t ibang pulo, at magka-kaiba ang mga wika at ugali - at hindi napagbuo kahit minsan sa nagdaang libi-libong taon kundi nang sinakop ng kaharian ng España mula nuong 1565. Ang pinagbuong bayan, may bagong pangalang ‘Pilipinas,’ ay pinaghati-hatian din ng mga Español sa kani-kanilang lalawigang simbahan ( friar provinces) at lalawigang militar ( provincias real, military districts).

Pagka-sakop ng America sa Pilipinas nuong 1898, dinagdagan at binago ang mga lalawigan at ipinag-patuloy ang kanilang pag-ngasiwa (local administration) nang hiwalay at pang-sarili, sa ilalim ng pamahalaang bayan (national government) sa Manila. Marami sa mga lalawigan ay nananatili pa hanggang ngayon.

Ang kasalukuyang paghati-hati ng Pilipinas sa bandang 17 ‘administrative regions’ ay ang pinaka-huli lamang sa mahaba, paulit-ulit at panay na pagbago sa hugis ng mga bahagi ng bayan, at kumpulan ng mga tao. Nuong 1991 nagsimula ang kasalukuyang hatian, nang lumabas ang batas (ley, law) na naglipat sa mga ‘region’ ng bahagi ng kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaan sa Manila. Ang layunin, tulad sa pagtatag ng mga

    ANG  MGA  ‘ADMINISTRATIVE  REGIONS’  NG  PILIPINAS

Pinaghati-hati  Ang  Pinag-buo

The Division of the Islands into Administrative Zones

Hanggang nuong 1990s, ang pagmamahal sa bayan ay hindi naramdaman sa 2 bahagi ng Pilipinas na tahanan
ng mga napag-iwanan ng bayan - ang mga Muslim sa iba’t ibang puok sa Mindanao, at ang mga tagabundok
sa hilagang Luzon. Paniwala ng marami sa kanila, bagaman at mga mamamayan ng Pilipinas, na hindi sila mga Pilipino...     -- www.country-data.com, Junio 1991

pamahalaang pang-lalawigan ( provincial governments), ay mas mabisang panga-ngasiwa at mas mabilis na pagsi-silbi sa mga tao, lalo na sa mga puok na malayo sa Manila.

Sa ngayon, ang 89 lalawigan ay sinalansan sa 17 ‘regions’ na may sariling punong kabayanan (capital ) na kaiba at hiwalay sa pamahalaan ng lalawigan o lungsod (ciudad, city).

Kahit may mga tatag na tanggapan (oficinas, offices), ang mga ‘region’ ay walang sariling pamahalaan, maliban sa ‘region’ ng mga Muslim sa Mindanao. Ang ARMM (Autonomous Region in Muslim Mindanao) ay may sariling halal na batasan (assembly) at governor na tanging pang-‘region’ lamang at hiwalay sa pamahalaan ng mga lalawigan duon.

Ang calendario ng mga region :

  • Septiembre 24, 1972
    Pina-iral ni Ferdinand Marcos ang presidential decree 1 ng integrated reorganization plan, sinalansan ang mga lalawigan sa 11 ‘regions.’
  • July 7, 1975
    Itinatag ang Region XII at binago nang kaunti ang ibang region sa Mindanao.
  • August 21, 1975
    Hinati ang Region IX sa 2: Sub-Region IX-A at Sub-Region IX-B. Binago nang kaunti ang ibang region sa Mindanao.
  • November 7, 1975
    Itinatag ang National Capital Region.
  • 1987
    Inutos ng Constitution sa Batasan na pairalin ang pagtatag ng mga ‘region.’
  • August 1, 1989
    Itinatag ang Autonomous Region in Muslim Mindanao (ARMM ).
  • October 23, 1989
    Itinatag ang Cordillera Administrative Region.
  • October 12, 1990
    Inilabas ang Executive Order upang baguhin ang mga region sa Mindanao subalit hindi natupad, baka raw walang salapi ang pamahalaan.
  • 1991
    Pinairal ng Batasan ang paglipat sa mga ‘region’ ang ilang kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaang bayan (autonomy)
  • February 23, 1995
    Itinatag ang Region XIII (Caraga) at binago nang kaunti ang ilang regions sa Mindanao.
  • 1997
    Binago nang kaunti ang ilang regions sa Mindanao.
  • September 19, 2001
    Binago ang ilang regions sa Mindanao. Iniba ang pangalan ng ilan.
  • May 17, 2002
    Binura ang Region IV (Southern Tagalog) at hinati sa 2: Region IV-A (CALABARZON) at Region IV-B ( MIMAROPA).
  • May 23, 2005
    Inilipat ang Palawan sa Western Visayas mula sa MIMAROPA. Pina-igsi ang pangalang MIMAROPA at ginawang MIMARO.
  • August 19, 2005
    Ipinagpaliban ng Administrative Order 129 ang Executive Order 429 ng Mayo 23, 2005 na naglipat sa Palawan sa Western Visayas mula sa MIMAROPA. Nanatili ang pina-igsing pangalang MIMARO.

Ano man ang layunin ng pagtatag ng mga ‘region’ ngayon, matagal na sa nakaraang ninais ng ibang bahagi ng Pilipinas na makaalis mula sa ilalim ng pamahalaan sa Manila. Panguna sa mga ito ang mga Muslim sa Mindanao na. Nang malapit nang lumaya ang Pilipinas nuong panahon ng Amerkano, nanawagan sila, sumulat pa sa president ng United States, na huwag silang bigyan ng kalayaan (independence). Papailalim daw sila habang panahon sa America, huwag lamang silang ipailalim sa pamahalaan ng mga ‘Filipinos.’

Pagkalaya ng Pilipinas nuong 1946, naghalal ng mga kinatawan (congressmen) at senador (senators) ang mga Muslims sa Batasan sa Manila, subalit paulit-ulit sumulpot ang mga himagsikan sa Mindanao.

Ang tangkang tumiwalag sa bayan ay sinapian nuong 1990s ng mga taga-bundok o igorot ng Cordillera, sa hilagang Luzon. Lumagablab ang kalampag ng mga Ifugao at ibang taga-bundok dahil sa pakana nuong dictador si Ferdinand Marcos na gumawa ng mga saplad ( presa, dams) sa Cordillera upang magka-tubig ang mga taga-Ilocos. Malulunod ng mga saplad ang mga libis (valleys) na tahanan ng mga taga-bundok.

Pumalit si Corazon Aquino bilang Pangulo nuong 1986 at bininbin (suspended ) ang mga pakanang saplad subalit hindi napatahan ang mga Muslim at mga taga-Cordillera kundi nuong ipagpatuloy ang tangkang bigyan sila ng sariling regions at karapatang pamahalaan ang kanilang mga puok nang may sapat na kalayaan (autonomy) mula sa tuntunin ng pamahalaan sa Manila.

Ayon sa Article 10 ng 1987 Constitution, itinatag ang ARMM nuong Agosto 1, 1989. Magulo at madugo ang halalan (plebiscite) sa Mindanao nuong sumunod na Noviembre 19.

Dahil mas marami ang mga catholico kaysa Muslim sa 13 lalawigan duon, 4 lamang - Magindanao, Lanao del Sur , Sulu at Tawi-Tawi - ang sumapi sa bagong region. Pati ang piniling punong lungsod - Cotabato City - ay ayaw sumanib. Nag-aaway pa ang mga Magindanao, Maranao at Tausug kaya hindi pa napipili ang kapalit na punong lungsod.

Ibinigay sa ARMM ang karamihan ng mga kapangyarihan ng pambansang pamahalaan, maliban sa tanggulan (national security), ugnayang panglabas o pang-ibang bayan (foreign relations), at iba pang pambayang tungkulin. Bagaman at nagtatag ng Batasan at napili si Nur Misuari bilang pinuno ng ARMM, nabigo ang tangkang pagtayog at pag-unlad ng region dahil maniwari sa kawalan ng salapi. May bulong-bulong tungkol sa handog mula sa bayan ng Libya subalit, sa huling tuusan, walang sapat na yaman sa 4 lalawigan upang matatag ang hiwalay at nagsasariling pamahalaan.

Naghalalan naman nuong Enero 29, 1990, at inulit pa pagkatapos, sa itinakdang magsasarili ring Cordillera Autonomous Region o CAR, subalit sa mga lalawigan ng Abra, Benguet, Bontoc (Mountain Province), Kalinga, Apayao at Ifugao, ang Ifugao lamang ang nagpasiyang sumapi. Dahil dito, hindi na itinuloy ang pagsasarili at ang CAR ngayon ay itinuturing na karaniwang

region na lamang, kahit na nagsasarili o ‘autonomous’ pa rin ang pangalan nito.

Sa ngayon, unsiyami ang mga layunin ng regions, nagsasarili man o hindi, dahil kulang sa salapi, at sa dunong ng mga tagaruon magtatag at mangasiwa ng pamahalaan na mas malaki kaysa pang-lalawigan o pang-lungsod.

Dumami ang mga kawani sa pamahalaan (government employees) at naitayo ang mga himpilang pang-region, subalit tanging napa-iral ng mga region ay bigyan daan ang pagtulong sa mga samahan ng mga taga-ruon (citizen groups) ng mga mamamayan ng ibang bayan na kabilang sa mga pangkat sa labas ng pamahalaan (non-government organizations o NGOs).

ANG  MGA  PINAGKUNAN

Philippines - A Country Study, edited by Ronald E. Dolan, June 1991, Federal Research Division,
Library of Congress, http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-10483.html

Philippine Decentralization, The Philippine Administrative System, by Noel Eusebio Oyardo Padilla, December 11, 2003, Dept of Environment and Natural Resources,
Govt of the Philippines, 1999-2007 © United Nations, http://www.unescap.org/drpad/vc/orientation/M4_1_anx.htm

Philippines Provincial Flags, by Rob Raeside, April 23, 2005, http://www.allstates-flag.com/fotw/flags/ph_prov.html

Philippine Administrative Map, by David Short, © 2001 - 2007, http://philippines-archipelago.com/politics/administrative_map.html

Philippine Administrative Map, http://www.menuasia.com/maps/phil04.gif

The Politics of Transition, by Eric Gutierrez, June 26, 2007, http://www.seasite.niu.edu/TAGALog/Modules/Modules/MuslimMindanao/politics_of_transition.htm

Regions of the Philippines, from Wikipedia, the free encyclopedia, as of June 26, 2007, http://en.wikipedia.org/wiki/Regions_of_the_Philippines

Regions and Provinces in the Philippines, http://www.philexport.ph/Philippines/Regions%20and%20Provinces.doc.

Virtual Philippines by Region, Philippine Business Leaders Forum, http://www.virtual-asia.com/ph/quicktake/

Nakaraang pagina                     Ulitin mula sa itaas                     Tahanan: Mga Kasaysayan Ng Pilipinas                     Sunod na pagina