ANG KARANASAN NG PINAKAMARAMING DAYUHAN Nagpugay Ang Mga Datu Sa Intsik ‘Nuong ika-4 taon ng Kai Pao, naitatag ang pangasiwa ng kalakal-dagat sa Kwangchow, tapos ay inilipat sa Hangchow. Sa Mingchow man ay may taga-ngasiwa ng mga ‘hindi-civilizado’ na nagkakalakal duon, mula sa Arabia, Achen, Java, Borneo, Ma-i at Palembang.’ -- Sung Shih (Kasaysayan ng mga Sung) sa taon ng 970 Ang ika-4 taon ng Kai Pao ay nuong 972. Ang Kwangchow ay tinatawag ngayong Quanzhou. Ang Hangchow, tinawag ding Linan, lungsod ng mga haring Sung, ay Hangzhou ngayon. Hindi na matunton ang Mingchow subalit batay sa mga lumang sabi, malamang ito ang kasalukuyang Xiamen, dating tinawag na Amoy (bigkas: AY-meng). ‘Hindi civilizado’ o barbarian ang tawag ng Intsik sa mga hindi Intsik. Ang Achen, tinawag ding Acheh, at ang Palembang ay 2 lungsod sa pulo ng Sumatra, bahagi ngayon ng Indonesia.
Ang Ma-i ay tinatawag ngayong Mindoro. |
pang kalakal ng Intsik, lalo na ang mga parangal na watawat (banderas, flags) na lubhang naibigan ng mga ‘hindi civilizado.’ (Nuong sakupin ni Ragam, ang Sultan Bulkia ng Borneo, ang Manila nuong 1500, ipinagmalaki niya ang dilaw na watawat, ibinalabal pa sa sarili, na bigay daw sa kanya bilang pagkilala ng ‘anak ng langit.’) Ayon sa isang ministro ng Sung, ipinagbawal ito dahil ang mga taga-malayo ay hindi marunong sumunod sa mga alituntunin. Nuong 1007, ang isinugo ni Kiling ay si I-hsu-han (Isahan?) upang hilingin na maging kapantay ng Champa (ang South Vietnam at bahagi ng Cambodia ngayon) ang turing sa Butuan. Tumanggi ang mga Sung dahil ‘mas mataas ang Champa sa Butuan,’ - 600 taon nang nagbubuwis sa China ang Champa. Kaiba na ang hari sa Butuan, si Sari Bata Shaja, nuong 1011 nang papuntahin niya sa China si Likan-hsieh (baka Lakan Siya o lugod) upang magpugay, dala-dala ang mga buwis, pati na ang isang alipin na inalay niya sa emperador. Bilang kapalit, pinarangalan siyang ‘Ginigiliw na Nagbagong General.’ Kasabay niyang naparangalan ng ‘Mabait Sa Banyagang General’ ang isa pang taga-Pilipinas, si Ali Bakti na sugo ni haring Chulan ng Sanmalan (hindi na matanto kung saan ito). Nilaan din ang malaking karangalan at ang ninasang maraming watawat para sa ‘malayong lupain ng’ Butuan. Kaharian Ni Genghis Khan ‘Anak ng langit’ man ang katulad ng emperador, wala namang nagtagal na kapangyarihan sa daigdig. At nuong 1279, pagkaraan ng marami at matagal na pagsalakay, sinakop ang mga Sung ng angkan ni Genghis Khan, ang mga Yuan (Yuan dynasty), at nag-iba ang kasaysayan ng China at ang pahayag nila ng lakbayan ng mga Pilipino. |
Bigay-galang sa ‘Anak ng Langit’ SA MAHABANG kasaysayan ng China, naging ugali na tawaging ‘anak ng langit’ (‘son of heaven’) ang hari o emperador, pahiwatig ng lawak ng kanyang kapangyarihang walang hanggan. Ang kaharian ng mga Sung (Sung dynasty) ay natatag sa buong timog China simula nuong 960 at sa sumunod na 300 taon ay nagpayaman sa buwis mula sa mga nagkalakal sa tabi-tabing bayan at kapuluan. Dapat asahan, sa kasaysayan nila nagmula ang mga unang banggit sa Pilipinas. Pagkaraan ng 5 taon, nuong 977, dumating sa Linan ang isang Intsik na nagkakalakal, sugo daw siya ng pinuno ng Brunei upang magpugay sa hari. Ang pangalan niya ay Pu, karaniwang tawag sa Abu, ‘ama’ sa wikang Arabia. Hinayag niyang ang Ma-i at ang Champa ay kapwa isang buwang layag ang layo mula sa Borneo. Nuong 982, 10 taon pagkaraan ng unang bigay-galang, dumating ang pang-2 pangkat ng mga taga-Ma-i at nagkalakal sa Kwangtung (tinawag na Canton ng mga taga-Europa, Guandong ang tawag ngayon). Ang sumunod na dumating ay ang mga taga-Butuan nuong Marso 17, 1001. Ang Pu-tuan, sa sulat ng Intsik, ay isang maliit na pulo (‘lupa sa dagat’ daw) sa silangan ng Champa, mas malayo kaysa Ma-i, na bihirang magkalakal sa China. Subalit mula nuon, nagbigay-galang halos taon-taon si Kiling (Ch’i-ling sa sulat ng Intsik), ang ‘hari’ ng Butuan. Nuong Octobre 1003, ang sinugo ay sina Li-han at Gaminan (malamang Ka o Gat Minang), may dalang mga pulang loro (red parrots), mga bahay ng pagong (turtle shells) at iba pang ‘buwis.’ Maniwaring nabulabog ang mga Sung sa mga pakana ng mga taga-Butuan. Nuong 1004, ipinagbawal ng hari ang paglako sa kanila ng ginto, pilak at iba |
|
Nakaraang kabanata Balik sa itaas Lista ng mga kabanata Tahanan ng mga Kasaysayan Sunod na kabanata |