China.

PAGKARAAN sa Java, matatagpuan ang Cocchi (Cochinchina, lumang pangalan ng mga bahagi ng Vietnam: Laos, at ng Cambodia o Kampuchea) na ang hari ay tinawag na Raia Seribunnipala. Malapit dito makikita ang Kalakihang China (China the Great) na ang hari ay pinakamalakas sa buong mondo at ang pangalan niya ay Santhoa Raia (Chit Sung, emperador ng Ming dynasty, 1519 - 1564. Marami sa sumusunod na ulat ni Pigafetta dito ay batay sa mga hayag ni Marco Polo.)

May 70 hari na nagsisilbi sa ilalim ng China at ang daungan (port) ay tinawag na Guantau (Canton, Guandong ngayon). Sa mga lungsod, at napakarami duon, may 2 pangunahin, tinawag na Namchin (Nanking) at Commilaha (Cambaluc, Peking o Beijing ang tawag ngayon) kung saan nakatira ang hari, napapaligiran ng 4 niyang pinakamataas na pinuno, tig-isa sa hilaga (north), silangan (east), timog (south) at kanluran (west), at humaharap sa mga tao lamang na galing sa panig na pinamamahalaan nila. China

Lahat ng hari at panginoon (lords) ng Kalakihang India (Greater India) at ng Hilagang India (Upper India) ay sumusunod sa hari ng China, at upang ipahiwatig ang kanilang pagsisilbi sa hari, ang bawat isa sa kanila at naglalagay sa gitna ng plaza ng isang ukit na marmol (marble) na naglalarawan ng isang dambuhala, mas makisig at mas matapang kaysa leon, at tinawag na cingha (dragon). At ito ang sagisag (seal) ng hari ng China. Lahat ng pumupunta sa China ay kailangang may dalang tatak nito sa pagkit (wax) na nasa ibabaw ng ipin ng elepante (piece of ivory) at kung hindi, hindi sila papapasukin sa daungan (port).

Sinumang hari o panginoon na sumuway sa hari ng China, binabalatan nang buhay at ang balat ay inaasinan at pinatutuyo sa araw, tapos sinisidlan ng dayami o anumang palaman at ibinibitin nang patuwad, ang ulo ang nasa ibaba at nakatali ang mga kamay sa ulo, kahawig sa zong hu (kow tow, ang pagyuko sa harap ng hari ng China). Ipinapakita ito sa gitna ng plaza upang maging babala sa mga tao.

Hindi nagpapakita sa mga tao ang hari. Kung nais niyang masdan ang mga tao, umuupo siya sa isang mamahaling trono na inukit ng mga dalubhasa at kinulayan hawig sa peacock (pavo real). Sa loob ng nagha, sasakyang inukit hawig sa isang ahas (serpent) na may ventana (window) sa harapan na may takip na salamin (glass), kasama niya ang 6 sa mga pangunahing babae niya (concubines) na nakadamit na tulad nang sa kanya. Kaya paglibot niya, nakikita niya ang mga tao subalit dahil sa 6 babaing kasama

FERDINAND MAGELLAN’S VOYAGE:   Ang Unang Pag-ikot sa Mondo Pigafetta Ferdinand Magellan

Ang Unang Español
Na Dumayo Sa Pilipinas

Primo viaggio intorno al mondo
ni Antonio Pigafetta

niya, hindi siya nakikilala ng mga tao.

Mapuputi ang mga tao sa China at nagdadamit. Sa hapag (mesa, table) sila kumakain, gaya natin. At mayroon silang mga cross subalit hindi nila alam kung bakit sila may ganito. Ang asawa ng hari ay kapatid niya, nang hindi mahaluan ang maharlikang dugo (royal blood).

Nakapaligid sa palacio (palace) ng hari ang 7 pader (7 circles of walls) na binabantayan ng 10,000 guardias (guards) ang bawat isa. Kapag tumunog ang mga campana (bells), lumalabas ang mga bantay sa bawat pader. Ang mga bantay ay nagpapalitan sa araw at gabi.

Ang bawat pader ay may isang pintuan (gate) at sa unang pinto nakatayo ang isang satu horan (isang lalaki, portero, gatekeeper) na may hawak na satu bagan (isang bakawan, thick stick). Sa susunod na pinto nakatanod ang satu hain (aso, dog). Sa harap ng pang-3 pinto, nakatayo ang satu horan (isang lalaki) na may hawak na satu bagan (bakal na batuta, iron mace) o pocun besin (iron club, bakal na tubo). Sa ika-4 pinto, ang hawak ng lalaki ay anat panan (pana at palaso, bow and arrows); sa susunod na pinto, ang hawak naman ay tumach (sibat, lance). Sa ika-6 na pintuan, ang bantay ay satu huriman (isang halimaw, karaniwang tigre, tiger) at sa huling pinto nakabantay ang 2 gaggia pute (2 puting elepante, white elephants).

May 79 malalaking silid (halls) ang palacio ng hari, abot isang araw pasyalan lahat. Lahat ng nakatira duon ay mga babae niya at laging may nakasinding mga sulo duon (burning torches). Sa tuktok ng palacio, may 4 silid kung saan dumadalaw ang mga pinuno upang maghayag sa hari. Ang isa sa mga silid ay may palamuting tanso (copper). Ang pang-2 silid ay may palamuting pilak (silver), ang pang-3 ay ginto (gold), at ang huli ay mga perlas at mamahaling bato (pearls and precious stones).

Kapag naghandog ang kanyang mga pinuno ng ginto o ng anumang kayamanan bilang buwis (tribute), ipinalalagay ng hari sa mga silid na ito. At ang mga pinuno, pag handog, ay nagsasabing, ‘Parangal namin ito sa aming Santhor Raia.’ Lahat ng ito at marami pang iba ay cuento sa amin ng isang Moro, na nasaksihan daw niyang lahat ito.

Duon nanggagaling ang musk (maamoy na langis, gamit sa pabango) na tinawag na castori at mula sa isang hayop na parang pusa, walang kinakain kundi malambot at matamis na kahoy, maninipis na patpat na tinawag na commaru. At ganito sila kumukuha ng musk. Kinakabitan nila ng linta (leech) ang katawan ng pusa at iniiwan hanggang lumaki ang linta sa dami ng dugo na nasipsip. Tapos, pinipiga nila ang linta sa isang mangkok at pinaaarawan ang dugo nang 4 - 5 araw. Pagkatapos, nilulublob sa ihi (urine) ng pusa at pinaaarawan uli nang ilang araw hanggang maging musk.

Lahat ng may-ari ng hayop na ito ay kailangang magbayad ng buwis (tribute) sa hari. May huwad na musk, butil-butil na gawa sa carne ng kambing na hinaluan ng kaunting tunay na musk. Ngunit ang tunay na musk ay gawa sa dugo ng pusang iyon, at kapag ito ay naging butil-butil, panis (spoilt) na ito.

Fookien.

PABAYBAY sa dalapamsigan ng China, marami kaming natuklasang mga tao. At ang mga ito ay ang mga Chienchii (Chincheo, sa Fookien o Fujian, tinawag ni Marco Polo na Zayton, ang malaking daungan ng Cathay) na nakatira sa mga pulo-pulo at sumisisid sa perlas at nagpapatubo ng cinnamon. Ang mga Lechii ay nakatira sa punong lupain (mainland) at sa itaas ng daungan nila ay may isang bundok kaya kailangang mag-alis ng layag (sails) at ibaba ang palo, ang poste ng layag (mast), ng lahat ng barko at dyong na dumaong duon.

Ang hari ng Lechii ay tinawag na Mon, at 20 hari ang nagsisilbi sa kanya, at siya naman ay nagsisilbi sa hari ng China, at ang kaharian niya ay tinawag na Baranaci. At nanduon ang tinawag na Kalakihang Cathay ng silangan (Cathay the Great of the east).

( Ang Lechii na tinukoy ni Pigafetta ay maaaring ang Linching, sa Shantung, hilaga ng Yellow River. Ang Lechii nuon ay karaniwang tukoy sa mga taga-Lequios, ang kapuluang tinatawag ngayong Ryukyu Islands, kabilang ang Okinawa at nuon, pati na ang malaking pulo na walang pangalan at tinatawag ngayong Taiwan.)

Emperor Mataas at malamig na pulo ang Hau (malamang Hainan), mayroong tanso, pilak, mga perlas at sutla. Ang hari duon ay si Raia Zzotru Mli. Ang hari ng Iaulla ay si Raia Chetissirimiga, at ang hari ng Guio ay si Raia Sudacali. Ang 3 pook na ito ay pulos malamig at nasa punong lupain (mainland). Ang Triagomba at Trianpha ay 2 pulo na pinagmulan ng mga perlas, tanso, pilak at sutla. Ang hari nila ay si Raia Rrom. Ang Bassibassa ay nasa punong lupa. Mayaman sa ginto ang mga pulo ng Sumdit at Pradit. Nagpu-pulupot sa paa at binti ng malalaking ginto ang mga lalaki duon.

Sa mga bundok na malapit duon, sa punong lupa (mainland Asia), may mga tao na pinapatay ang kanilang mga magulang kapag matanda na upang hindi sila maghirap pa at makaramdam ng sakit. Pagano lahat ang tao sa mga pook na iyon.

Nakaraang kabanata       Ulitin mula itaas       Tahanan ng mga kasaysayan       Lista ng mga kabanata       Susunod na kabanata