Bakbakan! LUNES ng umaga, Julio 29, 1521, may natanaw kaming papalapit na 3 pangkat ng mga mandirigma,
Sa pangamba naming talipandas ang mga ito, mabilis kaming nag-alsa ng ankla at naglayag, sindak na baka kami mapaligiran ng mga junces na kahapon lamang ay dumaong sa aming likuran. Sa kalagitnaan ng habulan, bigla kaming pumaharap at, balik-salakay, nilusob namin sila - 4 bangka ang aming nilupig, marami sa mga mandirigma ang napatay namin. Mayroon pang 3 o 4 na junces na nasadlak sa batuhan, nagmadaling makatakas. Sa isang junc na nadagit namin, napipilan ang sakay na |
![]() ![]() FERDINAND MAGELLAN’S VOYAGE: Ang Unang Pag-ikot sa Mondo Ang Unang Español Na Dumayo Sa Pilipinas Primo viaggio intorno al mondo
|
|
anak ng hari ng Luzon. Siya ang capitan general, ang pinuno ng mga mandirigma at ng pangkat-dagat (fleet, armada) ng daan-daang bangka na sinagupa namin. Silang lahat ay nagsisilbi sa hari ng Borneo, at kagagaling lamang nila sa pagpuksa sa malaking pulo ng Laoe (Laut ang tawag ngayon, sa silangang timog ng Borneo), pinagpapatay at inalipin ang mga tagapulo dahil sa pagkampi nila sa hari ng Java, sa halip ng hari ng Borneo. Hindi namin namalayan, pinakawalan siya ni Joao Carvalho, ang aming piloto, at nakatakas siya sa kanyang junc. Matagal bago namin nalaman na sinuhulan niya ng ginto si Carvalho. Sayang! Malaki sana ang nakamkam namin mula sa hari ng Borneo pagtubos sa kanya dahil bantog siyang mandirigma sa mga pulo duon. Lalo sanang malaki ang ibabayad ng mga taga-Laoe at mga karatig na pulo dahil muhi sila sa mandirigma at sa lahat ng mga taga-Borneo. Sa pulo ng Laoe, may isa pang higit na malaking nayon ng mga katutubo, na ang mga bahay ay |
nakatayo sa dalampasigan, sa ibabaw ng mga haligi na
![]() ( Hindi sinulat ni Pigafetta ang pangalan ng ‘anak ng hari ng Luzon’ na pinuno ng pangkat dagat na nabihag nila. Inaangkin ngayon ng ilang manalaysay na Muslim na siya si Rajah Matanda nang sakupin ni Miguel Lopez de Legazpi ang Manila nuong 1571. Marami ngang taga-Borneo na lumipat sa Luzon, subalit mahirap paniwalaan ang sapantaha dahil walang ibang ulat na nagpatibay, at 50 taon ang pagitan ng 2 pangyayari.) |
|
![]() NANG malaman ng hari ng Borneo na nalupig namin ang kanyang sandatahang dagat, nagpasabi siya sa isa sa aming mga kasamang pumalaot at dumaong sa dalampasigan duon na hindi kami ang sadyang didigmain ng mga tauhan niya kundi ang mga taga-Laoe. Bilang katibayan, ipinakita ang ilang pugot na ulo ng mga tagapulo, sinabing mga taga-Laoe daw. Hiniling namin sa kanya na pumayag siyang dalawin siya ng 2 sugo namin na paparoon upang magkalakal, kasama ang anak ni Joao Carvalho na ipinanganak sa lupain ng Verzin (Brazil). Tumanggi ng hari. Ang dahilan niya ay si Carvalho na rin, ang nagpalaya sa kanyang punong mandirigma. Kaya sa mga mandirigmang napipilan sa bakbakan, ipiniit namin ang 16 pinakamatanyag, pati 3 babae na nabihag rin, upang ibalik sa España at ihandog sa regina ng España, ngunit inangkin sila ni Joao Carvalho. |
||
Ang Mga Taga-Borneo. GANITO nila ginawa ang junc, ang dambuhalang barkong pandagat. Mahigit 20 metro ang tayog nito sa ibabaw ng dagat, at binuo sa malalapad na tabla na pinagdikit-dikit ng mga kahoy na pako, at binalot lahat ng kawayan. Sa magkabilang tagiliran nakakabit ang mga katig na gawa sa makakapal na kawayan. Kawayan din ang tukod ng layag, na gawa naman sa balat (tree bark) ng mga punong-kahoy. Mahusay ang junc at kaya nitong mag-carga ng kasing dami ng barko ng Español. Ang porselana (porcelain) ay puting-puting tisa (clay), at 50 taon na nakabaon sa lupa bago gawing mangkok o lalagyan. Kung hindi, hindi magiging fino. Kaya ang ama ang naglilibing nito para sa kanyang anak. At kapag nalagyan ng lason o kamandag ang ginawang porcelana, ito ay nababasag agad. Ang salapi ng mga Moro dito ay gawa sa bakal, ang tawag nila ay picis, (pikis) at may butas sa gitna upang naitatali. At nakatatak sa isang mukha lamang ang apat na sagisag, ang mga titik ng dakilang hari ng China. Para sa isang cathil (lumang timbang, kulang sa isang kilo) ng mercury (quicksilver o tinggang buhay), binigyan kami ng 6 porselanang malukong. |
Para sa isang cathil ng bakal, isang porselanang banga (jar), gaya ng palit sa 3 cuchillos. Para saisang quire (balot ng 25 pilas) ng papel, 100 picis. Para sa 600 cathil (480 kilo) ng bakal, binigyan nila kami ng isang barilis (barill) ng pagkit (wax), timbang ay 203 cathil (162 kilo). Para sa 400 cathil (320 kilo) ng bakal, isang maliit na barilis ng asin. Para sa 40 cathil (32 kilo) ng bakal, isang maliit na barilis ng alquitran (pitch) - mahal dahil bihira ang alquitran duon. May 20 tahili sa isang cathil.
Minamahalaga nila ang tinggang buhay (mercury), salamin, tela at iba pang dala-dala namin, ngunit higit sa lahat, ang bakal at salamin sa mata. Hubad-hubad ang mga taga-Borneo, gaya ng ibang mga taga-kalapit. Iniinom nila ang tinggang buhay. Ang maysakit, upang mag-purga sa sarili, ang walang sakit, upang manatiling malusog ang katawan. Ang hari ng Borneo ay may 2 perlas na kasing laki ng 2 itlog, at bilog na bilog, gumugulong kapag iniwan sa ibabaw ng hapag. Nakita ko ito. Nang dalhan namin siya ng mga alay, sinenyas sa kanya ng kasama na dapat ipakita niya sa amin ang mga perlas. Pinahiwatig naman niyang kinabukasan niya ipakikita. At gayon nga ang ginawa. Sumasamba ang mga Moro kay Mahomet, at |
ang kanilang batas ay huwag kumain ng baboy, at dahil panghugas ng puwit ang kaliwang kamay, huwag kumain o humiwa ng pagkain nang gamit ang kaliwang kamay. Bawal din umihi nang nakaupo, o kumatay ng manok o kambing nang hindi nagdadasal muna sa araw. Bawal putulin ang dulo ng pakpak ng manok, o hatiin sa gitna ang manok. Bawal maghilamos nang kaliwang kamay, o gamitin ang mga daliring pagsipilyo ng ipin.
Bawal kumain ng carne ng hayop na hindi nila nakitang kinatay. Nagpapatuli sila gaya ng mga Judio. Mayroon silang tinatawag na capor (camphor) na panghimas (balsam) daw, tumutubo na maliit na butil-butil sa ilalim ng balat ng punong-kahoy. Nandito rin ang luya (ginger), kalamansi, milon, tubo ng azucar, cebollas, naranjita (dalanghita), kayumanis (canela, cinnamon), vaca, buffalo (kalabaw), baboy, kambing, manok, gansa, usa (deer), mga cavallos (mga kabayo, horses), elepante at marami pang iba. Napakalaki nitong pulo, 3 buwan bago maikot nang husto sakay sa mabilis na parao. Ito ay nasa ika-5¾ guhit pahilaga, at sa ika-176.6 guhit mula sa Pinaghatian (demarcation line). At ang tawag dito ay Burne (Brunei, sa Borneo). |
Nakaraang kabanata Ulitin mula itaas Tahanan ng mga kasaysayan Lista ng mga kabanata Susunod na kabanata |