Milagro!

ANG mga lumang dios ay mga inukit at kinulayang kahoy, harapan lamang at hunghang (hollow) ang likuran, nakadipa ang mga kamay at nakataas ang mga paa. Malaki ang mukha at may 4 malaking ipin, hawig sa mga pangil ng baboy-damo.

Isang araw, ipinatawag ng capitan ang hari at ang mga pinuno ng kabayanan. Dumating ang hari, suot ang kanyang bata na sutla (seda, silk) at kasama ang kanyang kapatid, tinawag na Bendara (hindi pangalan kundi parangal sa isang may katungkulan sa pamahalaan) at tatay ng tagapagmana (principe), at isa pang kapatid, tinawag na Cadaio (Ka Dayu) at iba pang pinuno, kabilang ang mga tinawag na Simiut (si Miyut), Sibuaia (si Buwaya), Sisical (si Sikal) at Maghalibe (Mang Halibi), at iba pang hindi ko na binanggit at nang hindi maging napakahaba ito.

Pinasumpa ng capitan ang mga pinuno na susunod sila at magsisilbi sa hari, at ang hari ay pinasumpa ng panalig (fidelity) sa hari ng España. Pagkatapos, binunot ng capitan ang kanyang espada sa harap ng estatua ng Virjen at sinabi sa hari na kapag sumumpa nang ganoon, dapat mamatay bago mabali ang pangako. At sa lakas at tapang ng pahayag ng capitan, sumumpa nga ang hari sa harap ng estatuana laging magsisilbi at mananalig sa emperador.

Pagkasumpa, binigyan ng capitan ang hari ng isang upuan (silla, chair) na balot ng pulang pelus (red velvet) at inutos na tuwing lalabas ng bahay ang hari, kailangang bitbitin ito ng mga kamag-anak o pinuno niya sa harapan, at ipinakita sa hari kung paano dapat pasanin ang upuan (ito ang pahiwatig sa Europa nuon ng pagsisilbi sa isang panginoon). At sumagot ang hari na gagawin niya ito bilang pagmamahal sa capitan, at sinabi pa na nagpapagawa siya ng alahas na ihahandog niya sa capitan.

Ito ay 2 malaking singsing na ginto, magagamit

FERDINAND MAGELLAN’S VOYAGE:   Ang Unang Pag-ikot sa Mondo

Ang Unang Español Na Dumayo Sa Pilipinas

Primo viaggio intorno al mondo
ni Antonio Pigafetta

na hikaw sa tenga, 2 pang gintong sinsing na maisusuot sa mga bisig, sa ibabaw ng siko (elbow) at 2 pang gintong singsing din na isusuot naman sa paa, sa alak-alakan (ankles). Mayroon pang mga mamahaling bato na maisusuot na hikaw at palamuti sa tenga. Ito ang mga pinaka-mahalagang alahas na isinusuot ng mga hari sa kapuluan. At ito ay mga taong nakayapak, at mga naka-bahag lamang.

Isang araw, tinanong ng capitan-general sa hari at iba pang pinuno kung bakit hindi pa nila sinusunog ang mga lumang dios (idols), gaya ng ipinangako nila nang binyagan sila, at bakit sila patuloy na nag-aalay ng carne sa mga ito. Ang sagot nila, hindi para sa sarili nila kundipara pagalingin ng mga lumang dios ang isang maysakit sa kanila, 4 araw na raw hindi nagsasalita. Ito ay kapatid ng hari, isang magiting (knight) at kinikilalang pinaka-matalinong lalaki sa buong pulo.

Pinilit ng capitan na dapat nilang sunugin ang mga lumang dios at maniwala kay Iesu Christo, at kung bibinyagan ang maysakit, gagaling siya agad. At kung hindi ito magkatotoo, sabi ng capitan,

Sinagot ng hari na susunod siya sapagkat tunay siyang naniniwala kay Iesu Christo. Kaming lahat ay nagtungo, parang procession mula sa liwasan (plaza) hanggang sa bahay ng maysakit, at nadatnan namin siyang hindi makagalaw o makapagsalita. Bininyagan namin siya, pati ang 2 asawa niya at 10 dalaga duon. Tapos, kinausap siya ng capitan, tinanong kung ano ang pakiramdam niya at sumagot siya agad, at sinabing sa awa ng Dios, magaling na siya. At ito ay isang napakalinaw na himala (milagro, miracle) sa ating panahon.

Pagkarinig nito, nagpasalamat ang capitan sa Dios at pinainom ang maysakit ng katas ng almond (almond milk) na ipinagawa niya bago pa, para sa maysakit. Tapos, nagpakuha siya ng kutson (colchon, mattress), mga kumot at isang unan. At araw-araw, pinadalhan niya ng katas ng almond, tubig ng rosas (rosewater), langis ng rosas (rose oil) at mga matamis na bungang kahoy (frutas, fruits).

Pagkaraan ng 5 araw, nakalakad na ang maysakit at, nang naramdamang magaling na siya, ipinasunog ang mga lumang dios na itinago ng mga matatandang babae sa bahay niya nuong unang nagkasakit siya. Sa harap ng hari at ng lahat ng tao, ipinagiba pa niya ang ilang ‘simbahan’ sa dalampasigan, kung saan nag-aalay ang mga tao ng carne para sa mga lumang dios. Ang mga tao naman ay naghiyawan ng ‘Castila! Castila!’ habang winawasak nila ang mga ‘simbahan’. At hinayag ng gumaling na maysakit na tanang buhay na ibinigay sa kanya ng Dios, susunugin niya ang lahat ng lumang dios na makita niya, kahit na sa silid-tulugan (bedroom) ng hari mismo nakatago.

Mga Puok At Pangalan.

MAY mga bayan-bayan (mga baranggay) duon sa pulo. Ito ang kanilang mga pangalan, at ang tawag sa kanilang mga pinuno:
Cinghapola (sa Sangang Pula) at ang mga pinuno, Cilaton (si Latun), Ciguibucan (si Gibukan), Cimaningha (si Mang Inggo), Cimaticat (si Matikas), Cicambul (si Kambal).
At sa Mandaui (Mandawe ang tawag ngayon) at ang pinuno duon, Lambuzzan (si Lakan Busan).
Sa Cotcot (Kutkot) at ang pinuno nito, Acibagalen (ay si Bagalin).
Sa Puzzo at ang pinuno, Apanoan (si Apo Nu-an).
Sa Lalen at ang pinuno, Theteu (si Datu).
Sa Lulutan at ang pinuno Tapan (si Tapang), saka Cilumai (si Lumay), at Lubucun.

Lahat ng mga kabayanan (baranggay at nayon,

Pagkatapos ng pulo ng Zzubu, may isa pang pulo, tinawag na Mattan (Mactan) na bumuo ng daungan (hinarang ang lakas ng dagat) na hinimpilan namin. At ang pangalan ng kabayanan duon ay Mattan, at ang mga pinuno duon ay sina Zzula at Cilapulapu(si Lapu-Lapu). At duon sa pulo na iyon ang kabayanan (baranggay) na sinunog namin, at ang pangalan nuon ay Bullaia (Balayan o ‘bahayan,’ ‘tirahan’ (settlement) sa wikang Visaya).

( Pasintabi, Annotation: Ang Mactan ay maliit na pulo sa lusutang Bohol (Bohol Strait), sa bukana ng nayon ng Cebu at humaharang sa mga alon ng dagat kaya naging mainam na daungan ng barko ang gitnang silangang bahagi (east central portion) ng pulo ng Cebu.

Ang mga pangalang isinulat ni Pigafetta ay saliwa sapagkat bago sa kanyang pandinig, hindi niya

Ang Cebu mismo ay maling dinig ni Pigafetta sa Sugbuanon, o Cebuano, ang mga tao na nakatira sa pulo na, dahil walang pangalan, ay tinawag na ring Cebu o Zzubu ni Pigafetta at ng mga sumunod na Español na nakabasa ng kanyang ulat. Ang mga maling dinig ay nangyari, ayon kay Hector Santos, ang batikang manalaysay (historian) ng Pilipinas, dahil kaiba ang bigkas ng mga tao nuon. Mas maraming pakupya nuon, hindi mabigkas o alam ng Español, gaya ng Sugbu na naging Cebu, at ang dat-u na bibinigkas na datu ngayon. At ang Mat-an, ‘nakikita’ o visible sa Visaya at ‘namataan’ sa Tagalog, dahil malapit sa Cebu, ay naging Mactan.)

Nakaraang kabanata       Ulitin mula itaas       Tahanan ng mga kasaysayan       Lista ng mga kabanata       Susunod na kabanata