Ika-13 kabanata: ANG 3 MARTIRES NA ‘GomBurZa’
Ang Tunay Na Buhay Ni Padre José Burgós
at ng mga nakasama niya na sina
Padre Jacinto Zamora,
Padre Mariano Gómez at ang nadayang Miguel Zaldua
sinulat ni HONORIO LÓPEZ
Dapwa’t di nangyaring namatáy na tikís
kundi nuong ikatlong araw na sumapit,
siyang pagkatapos ng búhay na kipkip
nitong Morquecho na aking sinambit.
Lahat ng nakulong na di nakalabás
sa muog ng Tanguay ay pawang nautás,
parang hinukuman ang nakakatulad
kanilang sinapit gayong paglalamas.
Ang iba’y sa takot, sa dagat tumalón
nasang mailigtas ang búhay sa langóy
nguni’t nahuli rin ng cañonero doon
kusang nagtatanod na walang kaukol.
Ang ibang nagtago at hindi gumalaw
sa sariling bahay hinatak na tanan
at pinagbabaril yaong iba naman
dito sa Maynila ay dinalang tunay.
Hindi nga nalao’t binitay na kagyat
nuong ikadalawang po’t isa ang saad
ng buwang Enero’t walang nakaligtas
ni isa man lamang sa kanilang lahat.
SAKLOLO MULA MANILA
Nagsihanay sila hanggang mag-umaga
sa calle principal ng Porto Vaga
na nakikisagót sa putukan baga
ng naghihimagsik na aking binadyá.
At karaka-raka, siya’y nagpaatas
kay Izquierdo ng isang kalatas
ang bagay na ito ay ipinagtapat
upang sila doon ay abuluyang kagyat.
Nang ito’y matanto ni Izquierdo
sumubó ang galit na di mamagkano
kaya kapagdaka ang tanang sundalo
dito sa Maynila ay pinasaklolo.
Ang segundo cabong general Espinar
siyang umakay sa pinadalang kawal
voluntario Cubano ngang tunay,
ang iba’y castila’t Tagalog din naman.
Silang kalahatan, nagsilulang kagyat
sa mga vapores na hindi nagluwat
sa puerto ng Tanguay naglayag
nang walang hinto, ni bagabag.
Nang sa Cavite sila’y nagsidating
general Espinar nag-utos tambing
aniya’y panhikin at agad salakayin
ang muog duong walang kahambing.
Ang bawa’t nanduong inyong abutan,
babae ma’t báta, ay pataying tanán,
huwag paligtasin kahit na sinuman!
Tungkól Filipino naging kautusán.
Habiling mapusok ay agad sinunod
ng lahat ng kawal na pawang cubanos
kaya naman ang mga Tagalog
dito nagpakita ng tapang na impok.
Sa pagpa-patayan sabihin pa baga
dugó’y umaagos, batis ang kapara,
bangkay nagtalaksá sa gitna ng plaza
ng Porto Vaga gayong pagbabaka.
Nguni’t sa dayukdók at kinamtang puyat
ng mga Tagalog sa buong magdamag
kinulang ng palad kaya’t napahamak:
Sila ay nagapi ng mga kalamas.
Bakit ba’t kinulang pa ng polvora’t bala
lubhang kailangan sa pakikibaka,
kaya di nangyaring tumagal pa sila
sa paghihimagsik nilang lahat baga.
Utos ni Espinar, lubusang sinunód
militar ma’t hindi ay kusang tinapos,
sargento Lamadrid at Montesinos
ang dalawang unang nautás na lubós.
Si Morquecho ang kinana naman.
Nang kanyang nakita na wala ng daan,
maging revolver niya’y winagayway
sa nasang matapos ang ingat na búhay.
Ang pinagkunan: Hinango at isinalin mula sa maka-lumang Tagalog ni Honorio Lopez sa original website na
Mga Hindi Karaniwang Pilipino
Mga Aklasan Ng Charismatic Pinoys
Mga Kasaysayan Ng Pilipinas
Lista ng mga kabanata
Ang Tunay na Buhay ni P. Dr. Jose Burgos,
by Honorio Lopez, Project Gutenberg EBook,
www.gutenberg.net/1/3/2/3/13233/
Produced by Tamiko I. Camacho, Jerome Espinosa Baladad and PG Distributed Proofreaders. Produced from page scans provided by University of Michigan.