Tumakas  Ang  Mga  Ilonggo
Rumor Triggers Mass Evacuation in 1672

Annipay ang itinawag ng mga Aeta sa pulo sapagkat maraming halamang ganuon duon.
Pan ay ang isinulat na pangalan nina Miguel Lopez de Legazpi nang lumipat sila duon
nuong 1569 mula sa Cebu dahil sa gutom. Tumira sila sa bukana ng ilog Banica na
maraming tulya (seashells), tinawag na kapís ng mga katutubo. At Capiz ang ipinangalan
ng mga Español sa kanilang bagong purok...     -- Wikipedia, the free encyclopedia

Nuong Octobre 17, 1581, pinulong ni obispo Domingo de Salazar ang mga frayle sa Manila upang pagkasunduan ang pagpalaya sa mga katutubong inalipin ng mga Español. Ayon sa utos ng hari ng España mula pa nuong 1530, ipinasiya nilang dapat palayain ang mga alipin sa luob ng 30 araw, hindi ang matagal na nais ng mga Español upang masanay daw sila sa buhay na walang alipin...     -- Emma Helen Blair and James A. Robertson, The Philippine Islands

‘ANG  HARI ng España ay nagpunta minsan sa dalampasigan upang magliwaliw, ilan lamang ang kasamang alalay at walang ingat sa panganib. Tinambangan at dinukot siya ng mga Turko, ang mga Muslim mula sa kaharian ng Turkey, dinala sa kanilang hari at ipinatubos sa España ng sanlaksang alipin.’

Ito ang kasaysayang inilahad ng isang sundalo mula sa Mexico sa mga Ilonggo sa baranggay ng Oton, sa pulo ng Panay, nuong 1672 nang dumating siya upang kumalkal ng buwis (tributos, taxes) mula sa mga katutubo. Sinabi niyang nagpadala ng maraming barko ang hari ng Turkey upang hakutin ang mga alipin.

‘Nakadaong na sa Iloilo ang mga barko,’ hayag ng sundalo, ‘dahil kayong mga Ilonggo ang napiling gawing alipin.’

Sa takot ng mga Ilonggo, tumakas na lahat nuong araw ding iyon at nagtago sa mga bundok at gubat. Nawala ang mga tao sa mga baranggay ng Miagao, Tigbauan at Guimbal. Pati sa mga sitio sa paligid, naiwang tiwangwang ang mga bahay at bukid. Walang magawa ang mga Español at mga frayle duon sapagkat hindi nila alam kung bakit tumatakas ang mga Ilonggo. Tuwing makita sila ng mga tao, sumisigaw ito ng ‘Turko! Turko!’ sabay karipas ng takbo.

Nang makarating ang balita sa nayon ng Iloilo, nag-ipon ang alcalde mayor, si Villareal, ng mga sundalo at mga Español upang lumusob sa ‘tumiwalag’ (separarsados, seceded) na mga baranggay. Pati ang mga matanda at namahinga (retirados, retired) nang mga sundalo ay pinabalik sa tungkulin at pinasugod sa Oton, kasama ang 3 frayle, sina Marcos Gabilan, Marcos Gonzalez at Agustin de Estrada, at ang alcalde mayor mismo.

Akala ng mga Español, nang datnang walang tao ang mga baranggay, na malawak na ‘himagsikan’ ang nagaganap. Matagal bago nila nabatid ang dahilan ng pagtakas ng mga tao. Hinanap nila ang nagsimula ng gulo, ang sundalong taga-Mexico na tagapagkalkal ng buwis, upang parusahan subalit hindi nila nakita, o nalaman man lamang ang pangalan. May balita na umalis na siyang tuluyan mula sa Pilipinas.

Nag-usap ang mga frayle at mga Español at napagkaisahan na dapat paalisin ang mga sundalo at bayaang ang mga Ilonggo na mismo ang makatuklas na walang dapat katakutan.

Pagtagal, nakita ng mga Ilonggo na walang kinakaladkad sa mga barko upang gawing alipin. Walang tigil ding lumibot si Fray Estrada at hinayag sa lahat na hindi tutuo ang sinabi ng tagakalkal ng buwis. Unti-unti, nagbalikan din sa wakas ang mga Ilonggo at natapos ang ‘aklasan.’

ANG  PINAGKUNAN

Conquistas de las Islas Filipinas, covering 1616-1694, by Casimiro Diaz, OSA, Valladolid, 1890, translated, edited and published in
The Philippine Islands, 1493-1898, by Emma Helen Blair and James A. Robertson, 1903-1909, Bank of the Philippine Islands commemorative CD re-issue, 1998

Panay History and Legend, from Wikipedia, the free encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Panay_Island

Ulitin mula sa itaas                           Tahanan: Mga Kasaysayan Ng Pilipinas                           Balik sa   Mga Aklasan Ng Charismatic Pinoys