ALAMAT NG MGA UNANG PILIPINO: Ancient Legends and Myths of the Philippines
Si Lalak, At Si Babaye
Visayan Myth of the First Man and Woman
Sa kanhiay nga panahon, may duha ka makagagahum nga nagpuyo sa langit, si Kaptan ug si Maguayan. Nahigugma si Kaptan kang Maguayan ug kini iyang gipangasawa.
Usa ka adlaw, sama sa sagad mahitabo sa usa ka magtiayon, nagkabingkil si Kaptan ug Maguayan. Sa kasuko ni Kaptan, iyang gihinginlan ang iyang asawa. Dakung kahiubos nga nibiya si Maguayan.
|
Nuong unang panahon, may 2 bathala na namamahay sa langit, si Kaptan at si Maguayan. Napa-ibig si Kaptan kay Maguayan at sila ay nag-asawa.
Isang araw, tulad sa nangyayari sa mga mag-asawa pagkatapos ng unang pagsasama, nag-away si Kaptan at si Maguayan. Sa bugso ng galit ni Kaptan, pinalayas niya ang kanyang asawa. Malaki ang paghihinagpis na umalis si Maguayan.
|
|
Samtang nahanaw ang diyosa, ang diyos nga Kaptan giabut ug kamingaw. Nahiuknol siya sa kahinanali sa iyang nabuhat sa iyang asawa. Apan ulahi na aron mangayo siya ug pasaylo. Gilatas niya ang tibuok nga kalangitan, apan wala niya mapalgi si Maguayan. Sama sa aso nga nahanaw ang diyosa.
Aron mahupay ang iyang kamingaw, ang nagbasul nga diyos nagmugna sa kalibutan ug nagtanum ug kawayan sa hardin nga ginganlan ug Kahilwayan. Nagtanum usab siya ug humay, mais, ug tubo. Niining maong mga tanum, ang kawayan maoy kusog nga nilambo. Nitubo kini ug nahimong usa ka maanindot nga kahoy kansang mga malagomang bulos ug mga malabalahibong dahon nagkawaykaway sa hinuyuhoy sa hangin.
|
Nang wala na ang diyosa, ang diyos na Kaptan ay inabot ng lumbay. Nabagabag siya ng kamaliang ipinataw niya sa kanyang asawa. Subalit huli na upang humingi siya ng patawad. Hinalughog niya ang buong kalangitan, subalit hindi niya natagpuan si Maguayan. Tulad sa usok naglaho ang diyosa.
Upang mahupa ang kanyang lumbay, ang namimighating diyos ay lumikha ng daigdig at nagtanim ng kawayan sa halaman na pinangalanang Kahilwayan. Nagtanim din siya ng palay, mais at tubo. Sa lahat ng mga tanim, ang kawayan ang unang umusbong. Tumubo itong maganda puno na malambot ang mga sanga at mga dahon na parang balahibong kumakaway sa daloy ng hangin.
|
|
Samtang nagsud-ong sa kaanindot sa iyang gimbuhatan, giabut ug dakung kahimuot ang gamhanan nga Kaptan. “Ah,” pangagho niya, “unta kon ania lamang si Maguayan, malipay gayud siyang magtan-aw ning matahum nga talan-awon ug mamati sa hinuyuhoy sa hangin ug kasikas sa mga dahon!”
Ang kawayan nipadayon paglambo. Ang hardin nahimong labi pang matahum matag adlaw. Unya, usa ka hapon, samtang si Kaptan nagasud-ong sa mga dahon nga nagkawaykaway sa huyuhoy, usa ka hunahuna misantop sa iyang alimpatakan ug, una niya matugkad kon unsa kadto, nakahunghong siya sa iyang kaugalingon, “Magmugna ako ug makaalima niining mga tanum.”
|
Nang makita ang ganda ng kanyang nilikha, napuno ng ligaya ang kaluoban ni Kaptan. “Ah,” buntong hininga niya, “kung narito lamang si Maguayan, malulugod siyang masdan itong magandang tanawin sa gitna ng simoy ng hangin at kiskisan ng mga dahon!”
Patuloy ang pagtubo ng kawayan. Ang halamanan ay lalong gumaganda araw-araw. Isang dapit-hapon, habang si Kaptan ay nanunuod ng kaway-kaway ng mga dahon sa simoy ng hangin, isang sapantaha ang nabuo sa kanyang isip at, bago pa niya namalayan kung ano ang nangyayari, binulong na niya sa kanyang sarili, “Lilikha ako ng mga mag-aalaga nitong mga halaman.”
|
|
Sa wala damha ang kawayan nasiak ngadto sa duha ka bahin. Sa usang bahin nilutaw ang unang tawo. Ginganlan ni Kaptan ang tawo ug Sikalak, pangalan nga nagkahulugan “binuhat nga malig-on.” Mao kini nga sukad niadto ang mga kaliwat ni Sikalak ginatawag ug lalak o lalaki, sa laktud.
Unya, sa laing katunga nga bahin sa nasiak nga kawayan nilutaw ang ikaduhang binuhat. Ginganlan siya sa diyos ug Sikabay, pangalan nga nagkahulugan “gabay sa binuhat nga malig-on.” Sukad niadto, ang iyang mga kaliwat ginatawag ug sibabaye o babaye, sa laktud.
Nagtambayayong ang duha ka binuhat sa pag-alima sa hardin ug pagtagad sa mga tanum. Sa laing bahin, si Kaptan nipanaw sa halayo aron pagpangita kang Maguayan.
|
Agad-agad, ang kawayan ay nahati sa 2 kabiyak. Mula sa isang bahagi, lumitaw ang unang tao. Pinangalan ni Kaptan ang tao ng Sikalak, pangalang nangangahulugan “ang matipunong nilikha.” At mula nga nuon, ang mga katulad ni Sikalak ay tinawag na lalak, o sa palayaw na lalaki.”
Pagkatapos, mula sa kabilang bahagi ng biyak na kawayan lumitaw ang pangalawang nilikha. Bininyagan siya ng diyos ng Sikabay, pangalang ibig sabihin ay “katulong ng nilalang na malakas.” Mula nuon, ang kanyang mga katulad ay tinawag na sibabaye o babaye, sa palayaw.
Magkasama, ang dalawang nilikha ay nagtanim sa halamanan at inalagaan ang mga pananim. Sa kabilang dako, si Kaptan ay nagpunta sa malayo upang hanapin si Maguayan.
|
|
Usa ka adlaw, samtang wala ang diyos, gihangyo ni Sikalak si Sikabay nga magminyo sila. Apan ang babaye nidumili. “Di ba managsoon man kita?” masubsob nga pahimangno sa babaye ngadto sa lalaki.
“Tinuod bitaw. Apan wala'y uban nga mga tawo dinhi ning hardin,” nangatarungan si Sikalak. “Ug gikinahanglan nato nga duna kita'y mga anak nga mobulig kanato sa pag-alima ning dakung yuta nga gipiyal sa atong agalon kanato.”
Ang babaye wala manumbaling. “Nasayud ko,” iyang tubag, “apan ikaw akong igsoon. Natawo kitang duha gikan sa usa lamang ka bulos nga kawayan, diin usa lamang ka buko ang naglambigit kanato.”
|
Isang araw, pagka-alis ng diyos, niyaya ni Sikalak si Sikabay na magpakasal sa kanya. Subalit ang babae ay tumanggi. “Hindi ba magkapatid tayo?” pinagalitan niya ang lalaki.
“Tutuo ang sinabi mo. Subalit walang ibang tao dito sa halamanan,” nangatwiran si Sikalak. “At kailangan natin ang mga anak na tutulong mag-alaga dito sa napaka-laking lupa para sa ating panginoon.”
Hindi natinag ang babae. “Alam ko,” sagot niya, “subalit ikay ay aking kapatid. Kapwa tayo isinilang sa iisang puno ng kawayan, at kaisa-isang biyas ang nagkabit sa ating dalawa.”
|
|
Sa ngadto-ngadto, human sa panaglalis, sila nagpakitambag sa mga tulingan sa dagat ug sa mga pati sa kahanginan. Ang mga isda ug ang mga pati nitugot nga sila magminyo. Tungod kay wala pa gihapon si Sikabay nakumbinse, nikonsulta siya sa linog, kansa nitugot usab sa iyang kaminyoon.
“Kinahanglan nga kamo magminyo,” matud sa linog, “aron ang kalibutan matawhan.”
Busa si Sikalak ug si Sikabay nagminyo. Ang una nilang anak lalaki ug kini ilang gihinganlan ug Sibu. Unya ang sunod nilang anak babaye, ug kini ilang gihinganlan ug Samar.
|
Pagtagal-tagal, matapos ng mahabang pagtatalo, humingi sila ng payo sa mga isda sa dagat, at sa mga ibon sa himpapawid. Ipinayo ng mga isda at ng mga ibon na magpakasal sila. Hindi pa rin nahimok, sumangguni si Sikabay sa lindol, na sang-ayon din sa kanilang pag-aasawa.
“Kailangang mag-asawa kayo,” sabi ng lindol, “upang magka-tao sa daigdig.”
Kaya nag-asawa sina Sikalak at Sikabay. Ang una nilang anak ay isang lalaki, na pinangalanan nilang Sibu. Pagkatapos, nagka-anak sila ng isang babae, na tinawag nilang Samar.
|
|
ANG PINAGKUNAN ‘The First Visayan Man and Woman,’ Center for Southeast Asian Studies, Northern Illinois University, http://www.seasite.niu.edu/Tagalog/Cebu%20Culture/cebu_folklore_fs.html
Nakaraang Alamat
Ulitin mula sa itaas
Tahanan Ng Mga Kasaysayan Ng Pilipinas
Susunod na Alamat
|